Op. Dr. Funda Yazıcı ErolKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanıİletişim
Op. Dr. Funda Yazıcı ErolKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanıİletişim
Vajinada şişlik vajina girişi ve çevre genital bölgeyi kapsayan tahriş, travma, enfeksiyon, alerji, kanama, kitle, rahim ve idrar kesesi sarkması gibi birçok nedene bağlı gelişebilir. Vajinal mantar enfeksiyonları kadınlarda vajinada şişlik ve ödemin en sık nedenidir.
Vajinada şişlik sorunu ile karşılaşıldığında eşlik eden belirti ve bulgular tanı için önemli işaretleri oluşturur. Gerek duyulduğunda ultrasonografi, BT ve MR görüntüleme ileri tetkik için faydalı olacaktır. Vajinada şişlik oluşturan haller şunlardır;
Vajinal tahriş kadınlarda yaygın görülen bir durumdur. Vajinal tahrişe neden olan başlıca haller şunlardır;
Tahrişe bağlı vajinada şişlik ve rahatsızlığın giderilmesinde nedenin iyi sorgulanması ve araştırılması önemlidir. Çünkü olası sebeplerin bırakılması şikayetlerin kısa sürede hızla gerilemesine yol açacaktır.
Vajinal mantar enfeksiyonlarının çoğu Candida albicans denen bir mantar türü tarafından meydana gelir. Vajinal floranın bozulması bu mantarların çoğalmasını sağlayarak enfeksiyona zemin hazırlar. Vajinada şişlik yanında diğer önemli mantar belirtileri şunlardır;
Mantar enfeksiyonları antifungal denen ilaçlarla tedavi edilir. Bu ilaçlar genellikle tablet, krem ya da fitil şeklinde alınır.
Bakteriyel vajinal enfeksiyonlar oldukça yaygın görülmektedir. Vajinitin en sık nedenidir. Vajinal kanal asidik ph değerine sahiptir. Vajinal florayı oluşturan faydalı bakteriler içinde en önemlisi laktobasillerdir.
Bağışıklık sisteminin zayıflaması, antibiyotik kullanımı, vajina içinin aşırı yıkanması, vajinal parfüm, sprey ve deodorant gibi kimyasallar faydalı bakterileri azaltır. Bu durum diğer bakteriler için enfeksiyon riski yaratır. Bu yüzden vajinal florayı bozacak her türlü etkene ve genita bölge temizliğine dikkat edilmelidir.
Bakteriyel vajinal enfeksiyon belirtileri şunlardır;
Alerjik reaksiyonların en önemli belirtisi şişlik, ödem ve kızarıklıktır. Her kadının alerjik yapı özellikleri birbirinden farklıdır. Bazı kadınlar alerjen maddelere karşı daha hassastır.
Vajinada şişlik, ödem ve kızarıklık ile belirti veren alerjik maddeler şunlardır;
Pamuk hipoalerjik bir maddedir. Yani alerjiye sebep verme olasılığı düşüktür. Hassas bir cilde sahipseniz, sentetik elyaflara karşı alerjiniz varsa pamuklu iç çamaşırı tercih etmek cilt reaksiyonlarını önlemeye yardımcı olacaktır. Yüksek kaliteli pamuk doğaldır. Kimyasal ve toksin içermez. Sentetik kumaşlar aşındığında içindeki kimyasal malzemeler sızarak cilde zarar verebilir.
Bartholin bezleri vajina açıklığının her iki yanında bulunan bezelye büyüklüğündeki bezlerdir. Bu bezler ince ve kısa bir kanalla vajina girişine açılır. Vajinal kayganlığın sağlanmasında rol alır.
Bartholin bezi kanallarının tıkanması üretilen salgının içerde birikmesine neden olur. Bartholin bezinin sıvı dolarak büyümesine kist denir. Bartholin kistleri genellikle tek taraflı vajinada şişlik yapar.
Eğer bez içinde bakteri varsa bez apseleşerek şişer. Bartholin apsesi kiste oranla daha sık görülür. Vajinada şişlik en önemli belirtidir. Kistler dokunmakla hassas olabilir. Apselerde ise ciltte kızarıklık, ödem, ağrı gibi bulgular olur.
Bartholin kisti ve apsesi kendiliğinden dışa açılmamış ise tedavide bu hastalığa özel çeşitli medikal ve cerrahi yöntemler kullanılır.
Gartner kanalı kadınlarda görülen embriyolojik bir kalıntıdır. Anatomik konum olarak rahmin broad ligaman dediğimiz bağ dokusu boyunca tüpler, rahim, rahim ağzı ve vajina komşuluğunda seyreder.
Tüm kadınların yaklaşık %25’inde gartner kanalı vardır. Bunların sadece %1’inde Gartner kanalı kisti gelişir. Kistler doğuştan olmasına rağmen sıklıkla ergenlikle birlikte tanımlanır. Bu kistler iyi huyludur. Çok nadiren literatürde kanser dönüşümü bildirilmiştir.
Gartner kanal kistleri genellikle 2 cm’den küçüktür ve belirti vermez. Bazı kistler büyüyerek alt karın bölgesinde rahatsızlık yaratır. Vajina komşuluğunda gelişen kistler vajinada şişlik, basınç hissi ve ilişki sırasında ağrı gibi semptomlar verebilir. Bu kistler çok nadiren büyük boyutlara ulaşır. Bu durumda vajinal doğum sorunlarına neden olur.
Kızlık zarı dikimi sonrası dikiş atması, kaza sonucu vajina girişine alınan her türlü darbe yumuşak doku içinde kan birikmesine yol açarak vajinada şişlik oluşturabilir. Buna hematom denir. Hematom vajinada şişlik, renk koyulaşması ve ağrı ile belirti verir.
Hematom belli bir boyuta ulaştıktan sonra genellikle kendiliğinden durur. Kanama bozukluğu olan kişilerde hematomlar büyük boyutlara ulaşarak hayatı tehdit eder.
Hematomlar kanda pıhtılaşma sorunu olan kişilerde, kanama zamanı uzun olanlarda ufak çarpmalar sonucu ya da kendiliğinden de olabilir.
Küçük hematomlar zamanla kendiliğinden düzelirken büyük boyutlu olanlara ve semptom verenlere müdahale etmek gerekebilir. Bu hematomlar ultrason eşliğinde ince iğne ile boşaltılabilir.
Selülit cildin bakteriyel bir enfeksiyonudur. Derinin özellikle iç tabakaları ve deri altı yağ dokusu bu durumdan etkilenir. Ciltte ödem, şişlik, kızarıklık, ısı artışı, ağrı ve hassasiyet ile belirti verir. Enfeksiyonun olduğu yerdeki lenf bezlerinde şişlik görülür.
Selülit vücudun her yerinde olabilir. Genital bölgede ve vajinada daha nadiren görülmektedir. Ayaklar ve yüzde daha sık görülür. Ayaklarda deride bir kesik ya da yara varsa selülit gelişimi kolaylaşır. Obezite, diyabet, dolaşım bozukluğu, kronik hastalıklar ve yaşlılık en önemli risk faktörleridir.
Selülite neden olan en önemli bakteriler Streptokoklar ve Stafilokokus Aureus tur. Hastaların %95’i tedavi ile birlikte 7-10 gün içinde iyileşir. Geciken ya da tedavi edilmeyen vakalarda apse oluşumu görülebilir. Tedavide antibiyotikler, çeşitli krem ve solüsyonlar kullanılır. Apse gelişe olgularda drenaj gerekebilir.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar vajina, rahim ağzı ve rahim ağzı kanalını enfekte eder. Vajinada şişlik dahil vajinal kanalda yanma, ağrı, kızarıklık idrarda yanma ve kaşıntı gibi birçok semptoma neden olabilir.
Korunmasız cinsel ilişkiler bulaş için en önemli yoldur. Bu yolla yüzlerce bakteri, vürüs ve parazitin bulaştığı bilinmektedir. Bunların 8 tanesi sık görülürken diğerleri nadiren görülmektedir.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar içinde en sık görülenleri şunlardır;
Hamilelikte vajina şişmesi görülebilir. Gebeliğin ilerlemesi ile birlikte büyüyen rahim vajene baskı yaparak genel bir şişlik hissedilmesine neden olur.
Fetüs boyutu arttıkça pelvik kaslar ve kan damarlarına bası uygular. Buda bazı gebelerde vajina içinde genişlemiş ve şiş venöz yapıların oluşmasına yol açar.
Genişlemiş toplar damarlar vajen içinde elle hissedilebilir. Böyle bir durumda variköz, genişlemiş damarın yeri ve şişliğin derecesine göre doktorunuz vajinal doğum yaptırmak istemeyebilir. Çünkü vajinal doğumda bu damarların yırtılıp açılma riski vardır.
Rahmi alt kısımdan destekleyen kas ve bağ tabakası fazla sayıda vajinal doğum ve yaşla birlikte zayıflayabilir. Bu durumda rahim vajinal kanala doğru sarkar. Sarkma hafif olabileceği gibi vajenden dışarı sarkma şeklinde de görülebilir. Kadının yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler.
Sarkmanın şiddetine göre belirti ve rahatsızlıkların derecesi değişir. Rahim sarkmasında görülen en sık belirtiler şunlardır;
Tedavi sarkmanın derecesine göre değişmektedir. Hafif olgularda genellikle tedavi gerekmez. Pelvik taban kaslarını kuvvetlendiren egzersizler uygulanabilir. Eğer sarkma kişinin yaşam kalitesini bozuyorsa tedavi seçenekleri gözden geçirilir.
Rahim sarkması ilerliyor ve kişinin günlük yaşamını etkiliyorsa cerrahi tedavi prosedürleri uygulanır. Ameliyatta sentetik dokular kullanarak zayıflayan pelvik taban desteklenir. Kişinin kendi dokusu kullanılarak ta bu onarım yapılabilir.
Şiddetli rahim sarkmalarında uygulanan bir diğer tedavi seçeneği ise rahmin alınmasıdır. Buna histerektomi denir. Histerektomi ameliyatı açık ve kapalı yöntemlerle yapılabilir.
Rektum sarkması (rektosel) vajinada şişlik oluşturan ciddi bir sorundur. Rektum kalın bağırsağın son kısmına denir. Rektum anatomik olarak vajinanın arka kısmına komşudur. Rektum ve vajina arasında bu bölgeyi destekleyen bir bağ dokusu vardır. Bu bağ dokusundaki zayıflamalar rektumun vajina içine fıtıklaşmasına neden olur. Fıtıklaşma değişik derecelerde olabileceği gibi ıkınmakla belirginleşir.
İleri yaş, vajinal doğumlar, obezite, kabızlık, geçirilmiş cerrahi operasyonlar rektum sarkması için risk faktörleridir. Rektosel tek başına olabileceği gibi nadiren rahim ve idrar kesesi sarkması ile birlikte de görülebilir.
Rektosel belirtileri şunlardır;
Rekrum sarkması tanısı muayene, defekografi ya da MR görüntüleme ile kolaylıkla konabilir. Tedavi sarkmanın derecesine göre planlanır. Hafif olgularda şikayet yoksa tedavi gerekmez. Bol lifli gıdalarla beslenme ve pelvik tabanı kuvvetlendiren egzersizler verilir. İleri derece sarkmalarda ve şikayeti olan hastalarda kolporafi posterior ve arka duvara yama (meş) uygulamaları gibi cerrahi prosedürler düşünülür.
Sistosel idrar kesesinin vajina içine doğru sarkmasıdır. Mesane sarkaması pelvik taban kas ve bağ dokusunun zayıflaması sonucu oluşur. Daha çok yaşlı ve çok doğum yapmış kadınlarda görülür. Kronik öksürük, kabızlık, obezite, ağır yük taşıma gibi karın içi basıncı artıran durumlar mesane sarkmasını riskini artırır.
Mesane sarkmasının en önemli belirtisi vajinada şişliktir. Şişlik elle hissedilebilir. İleri olgularda mesane vajen dışına taşar. İdrar tutamama, sık idrara çıkma, idrar yollarına bası sonucu idrar yapmada zorlanma diğer belirtilerdir.
Hafif mesane sarkmalarında kilo verme, ağır kaldırmama ve pelvik taban egzersizleri önerilir. Orta ve ileri düzey vakalarda hastanın şikayetleri de göz önüne alınarak cerrahi tedavi yöntemleri uygulanır.
Lipom yağ dokusunun iyi huylu büyümesidir. Genellikle sırt, bel, omuz ve kollarda olmakla birlikte vücudun her yerinde görülebilir. Nadiren vajina ve çevresinde de görülebilir. Lipomların en önemli belirtisi ağrısız, yumuşak şişliklerdir. Tanısı yerleşim yerine göre ultrason ya da MR görüntüleme ile konabilir.
Lipomlar belirti vermediği, büyümediği ve estetik sorunlar oluşturmadığı müddetçe tedavi edilmez. Büyük ve belirti veren lipomlar cerrahi olarak çıkartılır.
Vajinada şişlik oluşturan nadir ve önemli nedenlerden biri de genital bölge kanserleridir. Genital kanserlerin en önemli belirtileri vajinal yara, anormal adet dışı kanamalar ve şişliklerdir.
Tanıda muayene ve görüntüleme yöntemlerinden faydalanılır. Doktor tarafından şüpheli görülen lezyonlardan tanısal amaçlı biyopsi alınabilir.
Op. Dr. Funda Yazıcı ErolKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı