İdrar kaçırma (üriner inkontinans) mesane kontrolünün kaybı, kadınlar arasında yaygın görülen bir sorundur.
Bulgular şiddetli öksürdüğünüzde veya hapşırdığınızda zaman zaman az miktarda idrar kaçırma halinden, ani ve güçlü bir idrara çıkma isteğine kadar değişen derecelerde olabilir.
İdrar kaçırma hali yaşla birlikte daha sık ortaya çıkmasına rağmen, yaşlanmanın kaçınılmaz bir sonucu değildir. İdrar kaçırma günlük aktivitelerinizi etkiliyorsa, doktora gitmeyi ertelemeyin. Çoğu insan için basit yaşam tarzı değişiklikleri veya tıbbi tedavi, rahatsızlığı hafifletebilir veya idrar kaçırma sorununu durdurabilir.
Birçok kişi ara sıra küçük idrar sızıntıları yaşar. Bazıları da hafif-orta miktarda idrar kaçırma yaşayabilir. İdrar kaçırma çeşitleri şunlardır;
Stres inkontinansı: Ağır kaldırma, öksürme, hapşırma, gülme, egzersiz sırasında veya mesanenize baskı uyguladığınızda idrar sızıntısı olur. Bu şiekildeki idar kaçırma durumuna stres inkontinansı adı verilir.
İdrar kaçırma dürtüsü: Ani ve yoğun bir idrara çıkma isteği ve ardından istemsiz idrar kaçırması olur. Gece boyunca sık sık idrara çıkmanız gerekebilir. Acil inkontinans, enfeksiyon gibi küçük bir durumdan, nörolojik bir bozukluk veya diyabet gibi daha ciddi bir nedene bağlı olabilir.
Taşma inkontinansı: Tamamen boşalmayan bir mesane nedeniyle sık veya sürekli idrar kaçırma durumu vardır.
Fonksiyonel inkontinans: Fiziksel veya zihinsel bir bozukluk sizin tuvalete zamanında gitmenizi engeller. Örneğin, şiddetli bir eklem hastalığınızın olması.
Karışık inkontinans: Birden fazla üriner inkontinans çeşidi sonucu idrar kaçırma yaşanır.
Doktorunuzla idrar kaçırma sorununu tartışmaktan rahatsızlık duyabilirsiniz. Ancak inkontinans sıksa ve yaşam kalitenizi etkiliyorsa, tıbbi tavsiye almak önemlidir, çünkü idrar kaçırma;
İdrar kaçırma bir hastalık değil, bir semptomdur. Günlük alışkanlıklar, altta yatan tıbbi durumlar veya fiziksel problemlerden kaynaklanabilir. Doktorunuz tarafından kapsamlı bir değerlendirme, inkontinansınızın arkasında ne olduğunu belirlemeye yardımcı olacaktır.
Geçici İdrar Kaçırma
Bazı içecekler, yiyecekler ve ilaçlar idrar söktürücü olabilir. Mesanenizi uyarır ve idrar miktarını artırır. Bunlar;
İdrar kaçırma, aşağıdakiler gibi kolayca tedavi edilebilen tıbbi bir durumdan da kaynaklanabilir;
İdrar yolu enfeksiyonu: Enfeksiyonlar mesanenizi irrite edebilir. Bu da idrara çıkma isteği uyandırır.
Kabızlık: Rektum mesanenin yakınında bulunur ve benzer sinir liferi ile uyarılır. Rektumdaki sert, sıkışmış içerik, bu sinirlerin aşırı aktif olmasına ve idrar sıklığının arttırmasına neden olur.
Kalıcı İdrar Kaçırma
Üriner inkontinans, altta yatan fiziksel sorun veya değişikliklerin neden olduğu kalıcı bir durum olabilir;
Gebelik: Hormonal değişiklikler ve fetüsün artan ağırlığı stres inkontinansına yol açabilir.
Doğum: Vajinal doğum, mesane kontrolü için gerekli kasları zayıflatabilir. Ayrıca mesane sinirlerine ve destekleyici dokuya zarar verebilir. Bu da alçak ve sarkan bir pelvik zemine yol açar. Prolapsus ile mesane, uterus, rektum veya ince bağırsaklar normal pozisyondan aşağı doğru itilip vajinaya doğru yer değiştirir. Bu durumlar inkontinans ile ilişkili olabilir.
Yaşa bağlı değişimler: Mesane kasının yaşlanması, mesanenin idrar saklama kapasitesini azaltabilir. Ayrıca, istemsiz mesane kasılmaları yaşlandıkça daha sık görülür. Bu da idrar kaçırmaya neden olur.
Menopoz: Menopozdan sonra kadınlar daha az östrojen üretir. Östrojen mesane ve üretra epitelini sağlıklı tutmaya yardımcı olan bir hormondur. Bu dokuların bozulması inkontinansı şiddetlendirebilir.
Histerektomi: Kadınlarda mesane ve uterus aynı kasların ve bağların birçoğu tarafından desteklenir. Rahim çıkarılması da dahil olmak üzere bir kadının üreme sistemini içeren herhangi bir cerrahi operasyon, destekleyici pelvik taban kaslarına zarar verebilir. Bu da inkontinansa neden olur.
Büyümüş prostat: Özellikle yaşlı erkeklerde, inkontinans genellikle iyi huylu prostat hiperplazisi olarak bilinen bir durum olan prostat bezinin büyümesinden kaynaklanır.
Prostat kanseri: Erkeklerde stres veya baskı inkontinansı tedavi edilmemiş prostat kanseri ile ilişkili olabilir. Ancak daha sıklıkla, inkontinans prostat kanseri tedavilerinin bir yan etkisidir.
Obstrüksiyon (tıkanma): drar yolunuzdaki herhangi bir tümör normal idrar akışını engelleyerek taşma inkontinansına yol açabilir. Mesane taşları bazen idrar sızıntısına neden olur.
Nörolojik bozukluklar: Multipl skleroz, Parkinson hastalığı, inme, beyin tümörü veya omurga yaralanması mesane kontrolünde yer alan sinir sinyallerine müdahale ederek üriner inkontinansa yol açabilir.
İdrar kaçırma riskinizi artıran faktörler şunlardır;
Cinsiyet: Kadınların stres inkontinansı olma olasılığı daha yüksektir. Hamilelik, doğum, menopoz ve normal kadın anatomisi bu farkı açıklamaktadır. Bununla birlikte, prostat bezi problemleri olan erkekler, sıkışma ve taşma inkontinansı riski taşır.
Yaş: Yaşlandıkça, mesanedeki ve üretradaki kaslar güçlerinin bir kısmını kaybeder. Yaşla ilgili değişiklikler mesanenizde idrarı tutma kabiliyetinizi azaltır. Bu da istemsiz olarak idrarı serbest bırakma olasılığını artırır.
Aşırı kilo: Ekstra kilo, mesane ve çevresindeki kaslar üzerindeki basıncı artırır, bu da onları zayıflatır. Böylece öksürdüğünüzde veya hapşırdığınızda idrarın dışarı sızma olasılığı artar.
Sigara: Tütün kullanımı idrar kaçırma riskinizi artırabilir.
Aile öyküsü: Yakın bir aile üyesinde üriner inkontinans, özellikle de idrar kaçırma öyküsü varsa, bu durumun sizde de görülme olasılığı vardır.
Diğer hastalıklar: Nörolojik hastalık veya diyabet, idrar kaçırma riskinizi artırabilir.
Kronik idrar kaçırma komplikasyonları şunlardır;
İdrar kaçırma her zaman önlenebilir değildir. Ancak, riskinizi azaltmaya yardımcı bazı durumlar şunlardır;
Sahip olduğunuz idrar kaçırma tipini belirlemek önemlidir. Belirtileriniz genellikle doktorunuza hangi tipte idrar kaçırma sorununuz olduğu hakkında fikir verir. Bu bilgi tedavi kararlarını yönlendirecektir.
Doktorunuz muhtemelen kapsamlı bir öykü ve fizik muayene ile işe başlar. Daha sonra sizden öksürük gibi inkontinans gösterebilen basit bir manevra yapmanızı isteyebilir.
Bundan sonra muhtemelen çeşitli tahlil ve testler yapılacaktır;
İdrar tahlili: İdrarınızın bir örneği alınarak enfeksiyon belirtileri, kan hücreleri varlığı veya diğer anormallikler kontrol edilir.
İdrar miktarı: Birkaç gün boyunca ne kadar sıvı tükettiğiniz, çıkardığınız idrar miktarı, idrar yapma isteğiniz olup olmadığı ve idrar kaçırma sıklığının sayısı kaydedilir.
İşeme sonrası kalan miktar (rezidü idrar): İdrar çıkışını ölçen bir kaba idrar yapmanız istenir. Daha sonra doktorunuz bir kateter veya ultrason testi kullanarak mesanenizdeki kalan idrar miktarını kontrol eder. Mesanenizde kalan fazla idrar, idrar yolunda bir tıkanıklığın, mesane sinirlerinindeki bir bozulmanın veya mesane kaslarındaki bir sorunun göstergesidir.
Daha fazla bilgiye ihtiyaç duyulursa, doktorunuz ürodinamik test ve abdomino-pelvik ultrason gibi daha kapsamlı testler önerebilir. Bu testler genellikle ameliyat düşünülüyorsa istenir.
İdrar kaçırma tedavisi, inkontinans tipine, şiddetine ve altta yatan nedene bağlıdır. Tedavilerin bir kombinasyonu gerekebilir. Altta yatan bir neden varsa önce bu durum tedavi edilir.
Davranışsal Teknikler
Mesane eğitimi, idrara çıkma isteği olduğunda bunu geciktirmek için yapılır. Her idrara çıkma isteği hissettiğinizde kademeli olarak 2, 5 ve 10 dakika beklemeye çalışarak bu başarılabilir. Amaç, yaklaşık 2,5 ile 3,5 saatte bir idrar yapana kadar tuvalet arası süreyi uzatmaktır.
Taşma inkontinansını önlemek ve mesaneyi daha çok boşaltmak, kısa aralıkla idrarın 2 seferde yapılması ile sağlanabilir. İki kez idrarını yapma, idrara çıkma, sonra birkaç dakika bekleme ve sonra tekrar deneme şeklindedir. Planlı tuvalet yöntemi, sıkışınca gitmek yerine her iki ile dört saatte bir idrar yaparak uygulanabilir.
Sıvı ve diyet kontrolü, mesanenin kontrolünü yeniden kazanmak için uygulanır. Alkol, kafein veya asidik gıdaları kesmeniz veya bunlardan kaçınmanız gerekebilir. Sıvı tüketimini azaltmak, kilo vermek ve fiziksel aktiviteyi arttırmak da sorunu hafifletebilir.
Pelvik Taban Kas Egzersizleri
İdrarı kontrol etmeye yardımcı olan kasları güçlendirmek için çeşitli egzersizler vardır. Kegel egzersizleri olarak da bilinen bu egzersizler özellikle stres inkontinansı için etkilidir. Pelvik taban kas egzersizleri idrar akışını durdurup devam ettirme şeklindedir.
Pelvik kasları kullanarak idrar durdurulup 5 saniye tutulur. Ardından beş saniye gevşetilir. Bu egzersiz zor gelirse, iki saniye tutulup üç saniye gevşetme ile başlanabilir.
Her seferde idrarı 10 saniye tutmak için çalışılabilir.
Günde en az üç olmak üzere her gün 10 tekrar hedeflenebilir.
Doğru kasları kullanmak ve kasılmaları kontrol etmek için doktorunuz bir fizyoterapist veya yardımcı sağlık uzmanı önerebilir.
Elektriksel Stimülasyon
Pelvik taban kaslarını uyarmak ve güçlendirmek için geçici elektrotlar rektum veya vajinaya yerleştirilir. Hafif elektrik stimülasyonu stres inkontinansı ve idrar kaçırma için etkili olabilir. Ancak birkaç ay süren birden fazla tedaviye gerek duyulur.
İlaçlar
İnkontinansı tedavi etmek için yaygın olarak kullanılan ilaçlar şunları içerir;
Antikolinerjikler: Bu ilaçlar aşırı aktif bir mesaneyi düzeltebilir ve urge inkontinans için yardımcı olabilir.
Mesane kasını gevşeten ilaçlar: İdrar kaçırma tedavisinde kullanılan bu tür ilaçlar, mesane kasını gevşetir ve mesanenin tutabileceği idrar miktarını artırır. Ayrıca bir kerede idrara çıkabileceğiniz miktarı artırabilir. Mesanenizi daha fazla boşaltmanıza yardımcı olabilir.
Alfa blokerleri: Sıkışma veya taşma inkontinansı olan erkeklerde, bu ilaçlar prostattaki mesane boynu kaslarını ve kas liflerini gevşetir ve mesaneyi boşaltmayı kolaylaştırır.
Topikal östrojen: Kadınlar için, vajinal krem, halka veya yama şeklinde düşük dozlu topikal östrojen uygulaması, üretra ve vajinal bölgelerdeki dokuların yenilenmesine yardımcı olabilir. Sistemik östrojen uygulaması ise idrar kaçırma için önerilmemektedir.
Tıbbi Cihazlar
İdrar kaçırma şikayeti olan kadınları tedavi etmek için tasarlanmış cihazlar şunlardır;
Üretral cihaz, belirli bir aktiviteden önce, tampon benzeri, küçük, tek kullanımlık bir cihaz idrar yoluna yerleştirilir. Bu alet idrar kaçırmayı önlemek için bir tıkaç görevi görür. Ancak idrara çıkmadan önce çıkartılır.
Vajinal halka, vajinaya yerleştirilen sert, halka şeklinde bir alettir. Bu alet tipik olarak inkontinans ve prolapsusu olan bir kişide kullanılır. Cihaz, idrar sızıntısını önlemek için vajinanın yakınında bulunan mesanenin idrar tutmasına yardımcı olur.
İnkontinansa yardımcı olabilecek girişimsel tedaviler şunlardır;
Şişme materyal enjeksiyonu: Üretrayı çevreleyen dokuya sentetik bir malzeme enjekte edilir. Hacim arttırıcı malzeme üretranın kapalı kalmasına yardımcı olur ve idrar kaçağını azaltır. Bu prosedür genellikle stres inkontinans cerrahisi gibi daha invaziv tedavilerden çok daha az etkilidir ve genellikle düzenli olarak tekrarlanması gerekir.
Sinir-kas Blokajı: Mesane kasına sinir-kas blokajı ilacı enjeksiyonları, aşırı aktif mesanesi olan insanlara fayda sağlayabilir. Genellikle diğer tedavi yöntemleri fayda sağlamaz ise uygulanır.
Sinir uyarıcıları: Mesane kontrolünde (sakral sinirler) sinirlere ağrısız elektrik darbeleri vermek için kalp piline benzeyen bir cihaz implante edilir. Sakral sinirlerin uyarılması, diğer tedavilerin işe yaramadığı durumlarda urge inkontinansı kontrol edebilir. Cihaz kalçanızdaki cildin altına implante edilir.
Diğer tedaviler işe yaramazsa, çeşitli cerrahi tedavi prosedürleri idrar tutamamaya neden olan sorunları çözebilir;
Askı prosedürleri: Çeşitli vücut doku parçaları, sentetik malzemeler veya yamalar üretra ve mesane boynunda, bir askı oluşturmak için kullanılabilir. Bu askı, özellikle öksürdüğünüzde veya hapşırdığınızda üretrayı kapalı tutmaya yardımcı olur. Bu prosedür stres inkontinansını tedavi etmek için kullanılır.
Mesane boynu süspansiyonu: Bu prosedür, üretra ve mesane boynuna destek sağlamak için tasarlanmıştır. Karın insizyonu içerir, bu nedenle genel veya spinal anestezi altında yapılır.
Prolapsus cerrahisi: Karışık inkontinans ve pelvik organ prolapsusu olan kadınlarda cerrahi, bir askı prosedürü ve prolapsus cerrahisinin bir kombinasyonu şeklindedir.
Yapay üriner sfinkteri: Erkeklerde idrar sfinkterini idrar yapmaya hazır olana kadar kapalı tutmak için mesane boynuna küçük, sıvı dolu bir halka implante edilir. İdrar yapmak için, cilt altına implante edilen halkanın sönmesine neden olan ve mesanenizden idrar akışına izin veren bir valfe basmak gerekir.
Tıbbi tedaviler inkontinansı tamamen ortadan kaldıramıyorsa, idrar kaçırma rahatsızlığı ve rahatsızlığı hafifletmeye yardımcı olan ürünler denenebilir;
Pedler ve koruyucu giysiler: Bu tarz ürünlerin çoğu normal iç çamaşırlarından daha ağır değildir. Günlük kıyafetler altına kolayca giyilebilir. İdrar sızıntısıyla ilgili problemleri olan erkekler, bir damla toplayıcı kullanabilirler. Bu ürünler penisin üzerine giyilen, dar iç çamaşırlarıyla yerinde duran küçük bir emici dolgu cebi içerir.
Kateter: Mesane düzgün bir şekilde boşalmadığı için idrar kaçırılıyorsa, doktorunuz mesanenizi boşaltmak için günde birkaç kez idrar yolunuza yumuşak bir tüp (kateter) takmayı öğrenmenizi önerebilir. Bu kateterin güvenli kullanımı konusunda doktorunuz bilgi verecektir.
İdrar kaçırma ile ilgili sorunlar, cilt tahrişlerini önlemek için ekstra dikkat göstermenizi gerektirebilir;
Gece idrar kaçırma durumu varsa, tuvaleti daha rahat ve güvenli hale getirin;
Fonksiyonel inkontinansınız varsa, şunları yapabilirsiniz;
Üriner inkontinansı tedavi ettiği kanıtlanmış alternatif bir ilaç tedavisi yoktur. İlk çalışmalar akupunkturun kısa vadeli bir fayda sağlayabildiğini yönündedir. Ancak daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Yoga ayrıca idrar kaçırma için bazı faydalar sağlayabilir, ancak daha fazla çalışma gerekir.
Mesane kontrol problemi hakkında sıkıntı duyan kişiler, emici pedler giyerek, ekstra kıyafetler taşıyarak veya dışarı çıkmaktan kaçınarak kendi başlarına bu durum ile baş etmeye çalışmak ister. Ancak idrar kaçırma için etkili tedaviler mevcuttur. Doktorunuzdan tedavi seçenekleri hakkında bilgi almak önemlidir. Bu sorundan kurtularak daha aktif ve kendinden emin bir yaşama kavuşabilirsiniz.
Stres inkontinansını tedavi etmek için çoğu cerrahi prosedür iki ana kategoriye ayrılır.
Askı cerrahisinde doktor sentetik örgü, şerit ya da kişinin kendi dokusunu kullanarak mesane boynu ve üretraya, hamak tarzında cerrahi bir askı oluşturur. Bu askı ile idrar kontrolünü sağlanır. Bunun için kendi dokularımız yanında bazen hayvan veya donör dokuları da kullanılabilir. Oluşturulan askı, üretrayı destekler. Özellikle öksürdüğünüzde veya hapşırdığınızda idrar kaçırmamanız için mesane boynunun kapalı kalmasına yardımcı olur.
Sizin için en uygun askı cerrahisi hakkında doktorunuz bilgi verecektir. Her bir askı prosedürünün risklerini ve faydalarını doktorunuzdan öğrenmek, doğru seçimi yapmanıza yardımcı olabilir.
Bir sentetik örgü bant şeridinden yapılan askıyı takmak için dikiş kullanılmaz. Bunun yerine, vücut dokusu askıyı yerinde tutar. Bant şeridin çevresinde oluşan skar dokusu askının hareket etmesini önler.
Askı prosedürü için cerrahınız üç yaklaşımdan birini kullanabilir;
Retropubik yaklaşım: Retropubik yaklaşımla cerrah vajinanızın içinde idrar yolunuzun hemen altında küçük bir insizyon açar.
Cerrah ayrıca kasık kemiğinizin üzerindeki bir seviyede bir iğnenin geçebileceği kadar büyüklükte iki küçük açıklık açar. Cerrah daha sonra askıyı üretranın altına ve kasık kemiğinin arkasına geçirmek için bir iğne kullanır. Birkaç kendiliğinden eriyen dikiş ile vajinal insizyonu kapatır. İğne yerleri ise cilt tutucu veya dikişlerle kapatılabilir.
Transobtürator yaklaşım: Transobtürator yaklaşımda cerrahınız retropubik yaklaşımda olduğu gibi benzer bir vajinal insizyon açar. Ayrıca iğnenin geçmesi için labiumlarınızın her iki tarafında küçük bir açıklık oluşturur. Askı, retropubik yaklaşımdan farklı bir yoldan geçer, ancak üretranın altına yerleştirilir. Cerrah vajinal insizyonu emilebilir dikişlerle, iğne bölgesini ise cilt tutucu veya dikişlerle kapatır.
Tek küçük insizyon yöntemi: Bu yaklaşımla cerrah prosedürü gerçekleştirmek için vajinanızda sadece küçük bir insizyon açar. Bu tek kesi ile cerrah, askıyı retropubik ve transobturator yaklaşımlara benzer bir şekilde yerleştirir. Başka kesilere veya iğne yerlerine gerek duyulmaz.
İdrar kaçırma ameliyatlarında askı cerrahisi için iyileşme süresi değişir. Ağır kaldırma veya yorucu egzersiz içeren aktivitelere dönmeden önce en az 4-6 haftalık bir iyileşme süreci gerekir. İlk 6 hafta cinsel ilişki önerilmez.
Cerrahi bant kullanımı, stres üriner inkontinansının tedavisinde güvenli ve etkili bir yol olabilir. Ancak bazı kadınlarda, malzemenin erozyonu, enfeksiyon ve ağrı da dahil olmak üzere çeşitli komplikasyonlar ortaya çıkabilir.
Geleneksel askı ameliyatında cerrah vajinada bir kesi yapar. Mesane boynunun altına sentetik örgü, donör ya da kişinin kendi dokusundan elde edilen bir bant yerleştirir. Karından açılan başka bir insizyon ile cerrah doğru miktarda gerginliği elde etmek için askıyı çeker.
Askının her iki ucunu dikişler kullanarak pelvik dokuya veya karın duvarına bağlar. Geleneksel askı bazen diğer askı cerrahilerinden daha büyük bir insizyon gerektirir. Bu ameliyat sonrası hastanede kalmak gerekir. Diğer prosedürlere göre genellikle daha uzun bir iyileşme süresi vardır. Ameliyattan sonra iyileşirken geçici bir kateter de gerekebilir.
Mesane boynu süspansiyonu üretra ve mesane boynunu sarkmayacak şekilde güçlendirir. Bu yöntemde cerrah mesane boynuna yakın dokuları dikişle sabitler. Sızıntıyı önlemek için üretranın sıkışmasını sağlar.
Bu prosedürü gerçekleştirmek için cerrah, alt karın bölgesinde bir kesi yapar ya da ince aletler ve bir video kamera (laparoskopik cerrahi) kullanarak küçük insizyonlarla ameliyatı gerçekleştirir.
Abdominal olarak yapılan mesane boynu süspansiyonu için genel veya spinal anesteziye ihtiyaç olacaktır. İyileşme birkaç hafta sürer. Normal idrara çıkana kadar idrar sondası kullanmanız gerekebilir. Laparoskopik cerrahi ile iyileşme süresi daha kısa olacaktır.
Aşırı aktif mesaneyi tedavi etmek için bazı prosedürler, idrar yapma ihtiyacını gösteren sinyallerin küçük, elektriksel impulslar kullanarak düzeltilmesini içerir.
Sakral sinir stimülasyonu: Cerrahınız cildinizin altına, genellikle kalçanıza küçük, kalp pili benzeri bir cihaz yerleştirir. Cihaz (stimülatör)sakral sinire elektrik impulsları taşıyan ince bir tele bağlıdır. Bu ağrısız elektriksel uyarılar, aşırı aktif bir mesane tarafından beyninize gönderilen idrara çıkma mesajlarını engeller.
Stimülatörü implante etmek için gerekli ameliyat, lokal anestezi ve hafif sedasyon altında ameliyathane şartlarında uygulanır. Doktorunuz stimülasyon seviyesini el tipi bir programlayıcı ile ayarlayabilir.
Tibial sinir stimülasyonu: Bu prosedürde, ayak bileğinizin yakınındaki cilde yerleştirilen bir iğne, bacağınızdaki bir sinirden (tibial sinir) mesaneyi kontrol eden sinirlerle bağlandığı omurganıza elektriksel stimülasyon gönderir.
Tibial sinir stimülasyonu, her biri yaklaşık 30 dakika süren 12 haftalık seansta gerçekleşir. Tedaviye yanıtınıza bağlı olarak, doktorunuz düzenli aralıklarla takip seansları önerebilir.